Zakres typowych czynności biegłego i specjalisty w specjalnościach kryminalistycznych określa Decyzja nr 166 z dnia 29.06.2018r. Dyrektora CLKP.
- Badania poligraficzne osoby w celu ustalenia jej związku ze zdarzeniem lub wiedzy o nim.
Badania poligraficzne (wariograficzne) polegają na ujawnianiu śladów pamięciowych i emocjonalnych zapisanych i przechowywanych w mózgu badanej osoby. Ślady te są trwałe i możliwe do ujawnienia nawet po wielu latach. W trakcie ich odtwarzania wywołują w organizmie człowieka szereg zmian fizjologicznych, które mogą zostać zarejestrowane za pomocą specjalistycznej aparatury a nawet zaobserwowane gołym okiem. Wariografia/poligrafia jest w kryminalistyce obecnie jedyną instrumentalną metodą badania śladów pamięciowych poprzez zastosowanie środków technicznych rejestrujących ich fizjologiczne korelaty.
W ten sposób „wariograf /poligraf” stał się oficjalnym środkiem dowodowym…W 2003r. znowelizowano przepisy dotyczące badań wariografem. Obecnie zgodnie z kodeksem postępowania karnego /art. 192a/ wykonywane są one w celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych oraz ustalenia wartości dowodowej. Opinia stanowi w sądzie dowód pomocniczy. Generalnie dla doświadczonego eksperta nie ma znaczenia, na jakim etapie znajduje się prowadzone postępowanie przygotowawcze. Zwiększa się jedynie stopień trudności przygotowania testów.
W jakim celu wykonać zlecać badania poligraficzne.
Badania wariograficzne/poligraficzne stosowane przez organ procesowy rozszerzają wachlarz środków dowodowych o ekspertyzę kierunkującą postępowanie przygotowawcze poprzez odpowiedzi na podstawowe pytania kryminalistyki:
- Co się wydarzyło i czy faktycznie zaistniało czy też mogło zostać upozorowane?
- Gdzie osoba podejrzewana przebywała w tym czasie?
- Kiedy faktycznie dokonano przestępstwa?
- W jaki sposób dokonano przestępstwa i jaki był przebieg całego zdarzenia?
- Kto dokonał przestępstwa?
- Jakimi środkami posłużył się domniemany sprawca, jakich narzędzi użył i gdzie mógł się ich pozbyć?
Pomagają organom procesowym zweryfikować wersję podawaną przez podejrzanych czy świadków.
W kontekście badań poligraficznych oskarżonych na uwagę zasługuje wyrok SN z dnia 28 października 2004 r. III KK 51/04
W wypadku, gdy jedynym dowodem, choćby nawet bezpośrednio obciążającym oskarżonego, są zeznania świadka rozpoznającego w nim sprawcę zarzucanego przestępstwa, a istnieje możliwość przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, stwarzającej realną szansę uzyskania wyniku umożliwiającego potwierdzenie lub zaprzeczenie wiarygodności dokonanego rozpoznania, to obowiązkiem sądu orzekającego, wynikającym z treści art. 366 § 2 i art. 167 k.p.k., konkretyzujących nadrzędny cel procesu karnego – zasadę prawdy materialnej – jest przeprowadzenie dowodu z takich opinii.
Obecnie w Polsce funkcjonuje pięć pracowni zatrudniających wykwalifikowanych ekspertów kryminalistyki z dziedziny badań wariograficznych. W ramach współpracy eksperci policyjni uczestniczą w szkoleniach międzyresortowych oraz międzynarodowych z udziałem specjalistów i przedstawicieli służb specjalnych z całego świata.